Дээд боловсрол дахь сургалтын технологи ба чанарын хамаарал ЦУВРАЛ-ын төгсгөл хэсэг |Г.Цогтбаатар|

· Үр дагавар /Түрүүчийг нь цуврал 1, 2-с уншина уу/

Халамжлагч төрийн бодлогоос үүдэлтэй их дээд сургуулиудын санхүүгийн хүндрэлтэй байдал нь элсэлт болон төгсөлт их байлгах бодлого, оюутнуудыг хянах, урамшуулах механизм сул, багш нарын цалин тогтмол бас бага, урамшуулах механизм сул байдал зэрэг сургалтын буруу технологиудад хүргэж энэ нь эцсийн дүндээ чанаргүй дээд боловсролыг бий болгодог.
Чанаргүй боловсрол нь наад зах нь ажилгүйдлын төрөл хэлбэрүүдийг бий болох суурь нөхцлийг бүрдүүлнэ. Түүний сонгодог жишээ нь цамаан буюу үнэ хүндийн ажилгүйчүүд юм. Муу ч гэсэн дээд боловсролын дипломтой болоод төгсчихсөн учраас цалин, ажлын орчин нөхцлийг нь голж шилээд ажилд ордоггүй ажилгүйчүүдийг ингэж нэрлэдэг.
Чанаргүй боловсон хүчнүүд ажилтай боллоо ч хийсэн ажил нь чанаргүй, үр дүн багатай байх болно. Тэд маш бага орлоготой, бүр ямар ч орлогогүй байдаг. Энэ нь эргээд л нөгөө орлогын хүрэлцээгүй байдал, ядуур тарчиг амьдралыг бий болгож байдаг юм.
Ингээд бид өнөөгийн монголын дээд боловсролын тогтолцоонд барьж байгаа бодлого-түүний үр дагавараар бий болсон боловсролгүйдэл-мөн үр дагаварын үр дагавар ажилгүйдэл-түүнтэй холбогдох ядуурал гэсэн нийгмийн бодит байдлын битүү хэлхээг *Бодлого /Шалтгаан/-Боловсролгүйдэл /Орчин/-Бодит байдлын /Үр дагавар/ харанхуй тойрог* хэмээн нэрэлж байна।

*Шийдэл*

Тиймээс монголчууд бид юуны өмнө дээд боловсролын сургалтын технологийн гол шалтгаан болоод байгаа халамжит төрийнхөө, харалган бодлогоос салах хэрэгтэй болжээ. Хамгаас урьтаж сургалтын төлбрийн дээд хэмжээг төрөөс тогтоож өгхөө болъё. Сургуулиуд төлбөрийнхөө хэмжээг өөрсдөө мэдээд тогтоог. Төрийн сургуулиудад бие даасан эрх хэмжээг нь өгье. Ингэснээр сургуулиуд санхүүгийн гачаалалаасаа гарах бөгөөд бие даасан байдал хариуцлагын тогтолцоо нь сэргэх болно. Үр дүнд нь:
1. Их дээд сургуулиудын төлбөр нэмэгдэнэ. Магадгүй доод тал нь 1000 доллар болох боловч сургуулиуд орлогоо нэмэгдүүлхийн тулд багтаамжаас илүү оюутан авах шаардлагагүй болж нэг анги, багшид ногдох оюутны тоо хэвийн хэмжээнд очно. Сургуулиуд хэвийн ачааллар ажиллана. Оюутны тоо хэвийн учраас сургуулиас явуулсан аливаа үйл ажиллагаа ч нэгж оюутанд хүртээмжтэй байх болно.
2. Сургуулиуд элсэгчдийн тоонд гол анхаарлаа төвлөрүүлэхгүй учраас элсэлтийн шалгалтын босго оноо дээшилж, жинхэнэ элсэгчдийн чадвар сорих аргаар шалгалт авах болно. Үүний үр дүнд боловсролын зэрэглэлийн мөн чанар, ач холбогдол хадгалагдах бөгөөд одоо л дээд боловсрол түүнээс дээшхи боловсролын үнэ цэнэ сэргэх болно. Их, дээд сургуульд элсэгчид нь үгүй ядахдаа идэвхитэй олонх болон идэвхгүй цөөнх гэсэн харьцаатай болж сургалт явуулахад тааламжтай суурь бүрдэх болно.
3. Элсэгч болон төгсөгчдийн чанар гол учраас оюутнуудыг дахин, нөхөн шалгалт гэх мэтээр бариад байх шаардлагагүй болно. Ерөөсөө ямар ч нөхцөлд оюутнуудад чиглэсэн хариуцлагын тогтолцоог хүчтэй байлгавал сургалт илүү үр дүнгээ өгөх болно.
4. Магадгүй их сургуулиуд багш нарынхаа цалинг дунджаар 400 доллар болгох санхүүгийн бололцоотой болно. Үүнийг ашиглан сургуулиуд багш нарт чиглэсэн сургалтын технологитоо дараах өөрчлөлтүүдийг хийх хэрэгтэй. Үүнд:
A. Багш нарын цалинг хангалттай хэмжээнд олгож сургалт, эрдэм шинжилгээнд чиглэсэн урамшууллын механизмуудыг сайжруулах, тоог нэмэгдүүлэх.
B. Багш нарыг цалинжуулах механизмаа илүү хэрэглэгчдийн сэтгэл ханамжид үндэслэн уян хатан байлгах.
Энэ хоёр арга хэмжээг авсан тохиолдолд багш нар зөвхөн багшлах ажилдаа гол анхаарлаа тавих болно, суралцагчид нь идэвхтэй учраас багш нартаа илүү их шаардлага, хяналт тавих бөгөөд багш нарыг зөвхөн ажлаа л чанартай хийхэд хөшүүрэгдэх болно.
Төрөөс зөвхөн дараах асуудлуудад анхаарах хэрэгтэй. Үүнд:
А. Элсэгчдийн тоог гол болгож буй сургуулиудтай тэмцэх
B. Хүссэн бүх хүн нийгмийн гарал, үндэс угсаа, нас, хүйс, хөрөнгө чинээ, орлогоосоо үл хамааран тухайн түвшний боловсрол эзэмшихээр шалгалт өгөх боломжоор хангах
C. Хэрэв тухайн суралцагч элсэлтийн шаардлага хангасан бөгөөд санхүү мөнгөний боломжгүй тохиолдолд төр ёстой тэр төрийн сангийн зээл, тусламжийн хөтөлбөрөөрөө суралцах эрхийг нь хамгаалах хэрэгтэй юм. Үүнд мөн иргэний нийгмийн байгууллагуудаас ч гар бие оролцож байгаа, цаашид улам их оролцох нь эргэлзээгүй. (ашгийн болон ашгийн бус байгууллагуудын нэрэмжит тэтгэлэгүүд маш их болжээ. Тэтгэлэгт хөтөлбөрийн талаар ном хүртэл гарсан байх юм)
D. Их, дээд сургуулиудад элсэж чадаагүй хэсэгт тодорхой мэргэжил эзэмших бололцоог нь хангах үүднээс тусгай болон мэргэжлийн дунд боловсролыг хөгжүүлэх хэрэгтэй байна. Үүний үр дүнд нарийн мэргэжлүүд шаардагдсан ажлын байрууд ажилтнаар хангагдах бөгөөд цамаан ажилгүйчүүд ч багасах болно.
Мэдээж хэрэг энэ бүхний үндсэн дээр сургалт чанаржиж дээд боловсролын чанар, үнэ цэнэ өсөх бөгөөд ажил олгогчид ч дээд болосролтой хүнд элдэв шалгуур тавих шаардлагагүй болж ажилгүйдлын элдэв төрөл зүйл багасна. Чадварлаг боловсон хүчний гараас чанартай л бүтээгдэхүн гарах болно. Тэр хирээр тэдний орлого нэмэгдэх болно. Энэ системийн эргэлт олшрох тутам нийгэм дэхь боловсролоос шалтгаалсан ажилгүйдэл, ядуу тарчиг амьдрал багасна. Нийгэм бүхэлдээ зөв голдиролд орох болно гэдэгт бид итгэлтэй байна.